تفسیر آزمایش مدفوع و تشخیص بیماری های سیستم گوارش
به گزارش جملات زیبا، خبرنگاران | سرویس سلامت - به علت درد در ناحیه شکم، به پزشک مراجعه نموده اید و حالا باید آزمایش مدفوع انجام دهید؟ در مواردی که فرد دچار دل درد یا درد معده شده است، پزشک برای آنالیز وجود باکتری ها، ویروس ها یا سایر عوامل بیماری زا معمولا آزمایش مدفوع تجویز می نماید. اگر پزشک برای شما هم این آزمایش را تجویز نموده است و اکنون به دنبال تفسیر آزمایش مدفوع هستید، به خواندن این مطلب ادامه دهید.
در صورتی که اطلاعات خاصی در خصوص آزمایش مدفوع و تفسیر آن مدنظر شماست، با انتخاب عناوینی که در فهرست موضوعی زیر ارائه شده اند، به بخش دلخواه خود برسید.
- اجزای تشکیل دهنده مدفوع
- تفسیر آزمایش مدفوع
- تفسیر آزمایش میکروسکوپی نمونه مدفوع
اجزای تشکیل دهنده مدفوع
مدفوع از اجزای مختلفی تشکیل شده است. این اجزا عباتند از:
- ذرات هضم نشده غذا؛ مانند سلول های گیاهی، الیاف سبزیجات، فیبر های عضلانی، دانه های نشاسته، استخوان های ماهی، آب، باکتری، سلول های ناشی از پوسته شدن لایه های مخاطی
- تولیدات دستگاه گوارش، مانند آنزیم ها، موکوس (مایع مخاطی) و رنگدانه های مایع صفرا
- مواد غذایی هضم شده ای که جذب بدن نشده اند
- مواد حاصل از تجزیه مدفوع؛ مانند اسکاتول (Skatole)، اندول (Indole)
- گاز های مختلف؛ مانند H2S، CO2 و نیتروژن
تفسیر آزمایش مدفوع
در جدول زیر می توانید معیارهایی که در آزمایش مدفوع آنالیز می شوند را مشاهده کنید. بازه های معرفی شده در برخی معیارها ممکن است در آزمایشگاه های مختلف متفاوت باشند. بنابراین هر آزمایشگاهی بازه مورد استفاده خود را در نتایج آزمایش بیان می نماید. پزشک براساس تفسیر آزمایش مدفوع و سایر فاکتورها اقدام به تشخیص بیماری می نماید.
ویژگی | نتایج طبیعی | نتایج غیرطبیعی |
رنگ و حالت | مدفوع قهوه ای، نرم، دارای حالت و دارای استحکام | مشکی، قرمز، سفید، زرد یا سبز |
محتویات | مدفوع حاوی خون، موکوس (مخاط)، جرک، فیبر گوشتی هضم نشده، باکتری خطرناک، ویروس، قارچ یا انگل نیست | وجود خون در مدفوع و همچنین وجود موکوس (مخاط)، جرک، فیبر گوشتی هضم نشده، باکتری خطرناک، ویروس، قارچ یا انگل و سطوح پایینی از آنزیم ها، از جمله trypsin یا elastase |
شکل مدفوع | لوله ای شکل | مدفوع آبکی، بسیار سفت یا حجم بسیار زیاد |
سطح پ هاش (PH) | بین 7 - 7/5 | کمتر از 7 یا بیشتر از 7/5 |
سطح قند | کمتر از 0/25 گرم در دسی لیتر | 0/25 گرم بر دسی لیتر یا بیشتر |
سطح چربی | 2 - 7 گرم چربی در 24 ساعت | بیش از 7 گرم چربی در 24 ساعت |
1. شکل مدفوع
شکل ظاهری مدفوع (consistancy) باید در حالت طبیعی باشد. مدفوع بیش ازحد آبکی یا بیش از حد سفت ممکن است علامتی از بیماری یا مسائل گوارشی باشد. در تصویر زیر می توانید مشاهده کنید که هر حالتی از مدفوع چه تفسیری دارد.
2. رنگ مدفوع
تفسیر آزمایش مدفوع براساس رنگ را در جدول زیر مشاهده می کنید.
| رنگ مدفوع | علت |
| قهوه ای، قهوه ای تیر، زرد - قهوه ای | رنگ طبیعی (به دلیل حضور استکروبیلینوژن) |
| زرد یا زرد مایل به سبز | اسهال |
| سیاه یا به رنگ قیر | خونریزی در دستگاه گوارش فوقانی، هضم آهن یا بیسموت |
| خرمایی یا صورتی | تومور، هموروئید (بواسیر)، پارگی یا التهاب در دستگاه گوارش تحتانی |
| رسی | انسداد مجاری صفراوی |
| رنگ پریده با ظاهر چرب | نارسایی لوزالمعده و کاهش جذب مواد توسط روده کوچک |
| خاکستری | مصرف شکلات یا کاکائو، مدفوع چرب |
| سبز | رنگدانه های صفرا یا مصرف اسفناج و سبزیجات حاوی کلروفیل |
| قهوه ای بسیار تیره | رژیم حاوی گوشت فراوان |
| قرمز | ملین های گیاهی، خونریزی دستگاه گوارش تحتانی |
| سبز یا سبز مایل زرد | رژیم حاوی سبزیجات فراوان |
| رگه های خون و رنگ قرمز | خونریزی در هموروئید، پارگی، انسداد رکتوم یا مقعد، زخم در انتهای دستگاه گوارش |
بیشتر بخوانید: مدفوع تیره رنگ یا کم رنگ و مدفوع خونی نشانه چیست؟
3. موکوس در مدفوع
موکوس مخاطی است که حرکت مدفوع را در روده عظیم آسان می نماید. در حالت عادی مقداری موکوس در مدفوع یافت می گردد، اما ببینیم مقادیر بیشتر آن چه عللی می تواند داشته باشد.
حالت وجود موکوس | علت |
وجود موکوس روی سطح مدفوع | یبوست شدید، ورم مخاط روده عظیم، کوشش زیاد برای دفع مدفوع، مسائل عصبی و روانی در بیمار |
| وجود موکوس در اسهال همراه با وجود گلبولهای سفید و قرمز خود در آنالیز های میکروسکوپی | دیسنتری باسیلیس، کولیت زخمی، سل ریوی، آمیبیازیس، انتریت، دیورتیکولیت حاد، زخم کولونی بدخیم |
وجود موکوس همراه با خون روی مدفوع | بدخیمی روده عظیم، ضایعه التهابی کانال رکتوم |
وجود مقدار زیاد موکوس در مدفوع | آدنوم ویولوز روده عظیم، رژیم غذایی |
4. pH مدفوع
آنالیز pH مدفوع میزان اسیدیته بودن آن را معین می نماید. pH مدفوع انسان بالغ در حالت طبیعی بین 7 تا 7/5 و pH مدفوع نوزاد بین 5 تا 7/5 است. pH براساس رژیم غذایی و تخمیر باکتریایی در روده کوچک دچار تغییر می گردد. کربوهیدرات مدفوع را اسیدی و تجزیه پروتئین مدفوع را قلیایی می نماید. همچنین در نوزادانی که از شیرمادر تغذیه می نمایند مدفوع اسیدی و در نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می نمایند مدفوع قلیایی است. آنالیز مقدار pH در مدفوع به ارزیابی مقدار جذب کربوهیدرات و چربی یا کمبود disaccharidase (جز اصلی کربوهیدرات ها) یاری می نماید.
pH مدفوع | علت |
pH بالا (مدفوعع قلیایی) | کولیت، آدنوم ویولوز، اسهال، آنتی بیوتیک درمانی، مصرف بیش از حد پروتئین |
pH پایین (مدفوع اسیدی) | جذب چربی، کمبود disaccharidase، جذب کربوهیدارت، مصرف بیش از حد کربوهیدرات |
نکته: توجه داشته باشید که مصرف باریم و ملین ها مقدار pH مدفوع را تغییر می دهند. همچنین در صورت ترکیب نمونه مدفوع با ادرار، باید نمونه دو مرتبه گرفته گردد.
تفسیر آزمایش میکروسکوپی نمونه مدفوع
در حالتی که فرد به اسهال مبتلا است و در نمونه مدفوع مقداری گلبول قرمز وجود دارد، مسائل احتمالی عبارتند از:
- عفونت یا التهاب
- کولیت اولسراتیو
- عفونت باکتریایی
- پاتوژن های تهاجمی
در مواردی که گلبول قرمز موجود درمدفوع بسیار زیاد است، احتمال وجود بیماری های زیر وجود دارد:
- دیسنتری باسیلیس
- کولیت اولسراتیو مزمن
- شیگلوز
- عفونت سالمونلا
- عفونت Yersinia
- اسهال تهاجمی با E.coli
- ناسور مقعدی یا رکتوم
- آبسه محلی
آزمایش میکروسکوپی مدفوع همچنین برای آنالیز وجود کرم و انگل یا تخم آنها انجام می گردد. برای مشخص وجود انگل در مدفوع به حداقل سه نمونه احتیاج است. هر کدام از این نمونه ها باید در یک روز گرفته شده باشند. نتیجه غیر عادی نشان دهنده حضور انگل یا تخم انگل در مدفوع است.
درصورتی که در سطوح میکروسکوپی چربی مشاهده گردد، مسائل احتمالی عبارتند از:
- جذب چربی
- کمبود آنزیم های پانکراس برای هضم
- کمبود صفرا
اگر در آزمایش مدفوع فیبر یا فیبر عضلانی وجود داشته باشد، احتمالا در فرایند هضم غذا نقصی وجود دارد. مقدار بسیار زیاد الیاف گوشت در مدفوع احتمالا به علت سندروم فروپاشی یا نقص عملکرد پانکراس مانند فیبروز کیستیک است.
سخن پایانی
به طور کلی آزمایش مدفوع به تشخیص بیماری های دستگاه گوارش یاری بسیاری می نماید. مواردی که ذکر شد تعدادی از مهم ترین شاخص هایی است که در آزمایش مدفوع آنالیز می شوند. پزشک با توجه به تفسیر آزمایش مدفوع و علائم بیمار، مشکل را تشخیص می دهد. اگر پزشک علاوه بر آزمایش مدفوع، آزمایش خون نیز برای شما تجویز نموده است، توصیه می کنیم مطلب تفسیر آزمایش خون (راهنمای کامل تفسیر آزمایش خون) را مطالعه کنید. نظر شما چیست؟ تا به حال آزمایش مدفوع انجام داده اید؟ این آزمایش چه یاریی به تشخیص بیماری نموده است؟ نباید فراموش کنید که نظرات و پیشنهادات خود را با ما و سایر همراهان خبرنگاران در بخش ارسال نظر به اشتراک بگذارید.
برگرفته از: labpedia ،uofmhealth
منبع: setare.com