گوشه گوشة استان بوشهر(1) - جملات زیبا

گوشه گوشة استان بوشهر(1)

استان بوشهر با مساحتی حدود بیست و هفت هزار و شش صدو پنجاه و سه کیلومتر مربع در جنوب غربی ایران واقع شده است.

این استان از شمال به استان خوزستان و قسمتی از کهگیلویه و بویراحمد، از جنوب به خلیج فارس و قسمتی از استان هرمزگان، از شرق به استان فارس و از غرب به خلیج فارس محدود است. استان بوشهر با خلیج فارس بیش از شش صد کیلومتر مرز دریایی دارد و از اهمیت سوق الجیشی و مالی قابل توجهی برخوردار است.

بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی کشور استان بوشهر مشتمل بر هشت شهرستان، هفده بخش، سیزده شهر، سی و شش دهستان و شش صدم آبادی دارای سکنه است. شهرستان های استان بوشهر عبارتند از: بوشهر، تنگستان، دشتستان، دشتی، دیر، دیلم، کنگان و گناوه.

جغرافیای تاریخی استان

به طوری که از اسناد و اطلاعات برمی آید، این منطقه به علت موقعیت استراتژیکی مناسب برای احداث پایگاه دریایی و بندرگاه، مورد استفاده پادشاهان عیلام قرار می گرفت. در زمان هخامنشیان که کشور ایران به بیست ساتراپ نشین (استان) تقسیم می شد، سرزمین بوشهر جزء ساتراپ نشین پارس بود. داریوش فرمان داد که حفر ترعه نیل به دریای سرخ را دنبال نمایند.این کانال محققاً راهی بود که به جای کانال سوئز امروز می توانست خلیج فارس و دریای عمان را به وسیله دریای سرخ مستقیماً به مصر و مدیترانه اتصال دهد.

مقابر کنده شده بر سطح سنگی جزیره خارک علت بر حضور سربازان هخامنشی در استان بوشهر است که برای نگهبانی از چنین راه طولانی تدارک شده بود. خلیج فارس به علت موقعیت سوق الجیشی و به لحاظ اهمیت مالی و بازرگانی ، در طول تاریخ همیشه از سوی کشورها و دولت ها برای تبادل علم و ثروت و توسعه قدرت مورد توجه نهاده شده است.

اولین یورش دولت های اروپایی به سواحل خلیج فارس در سال هزار و پانصد و شش میلادی با حمله پرتغالی ها تحت عنوان محافظت و حراست از منافع پرتغال در برابر تجار مصری و ونیزی صورت گرفت. در سال هزار و سیزده هجری قمری شاه عباس با انگلیسی ها متحد شد و دست پرتغالی ها را از خلیج فارس کوتاه کرد.

از سال هزار و صد و چهل و هشت هجری قمری نادرشاه بوشهر را که دهکده ای بیش نبود مورد توجه قرار داد و مشغول آماده کردن بوشهر به عنوان یک بندر و اسکله کشتی سازی با استفاده از چوب جنگل های مازندران شد. بعلاوه برای تأمین ارتباط جزایر و سواحل خلیج فارس درصدد تأسیس نیروی دریایی برآمد. در سال هزار و صد و چهل و هشت هجری قمری لطیف خان را به استان دشتستان و کاپیتانی کل سواحل خلیج فارس انتخاب و اعزام کرد.

این شخص برای تهیه ناوگانی در خلیج فارس ، بوشهر را مرکز دریایی خود قرار داد. در اواخر سلطنت نادر ایران بیست و سه تا بیست و پنج فروند کشتی جنگی در خلیج فارس داشت. بدین ترتیب از زمان نادرشاه بوشهر روی به پیشرفت نهاد و حتی مدتی بندرعباس را نیز تحت الشعاع خود قرارداد. پس از قتل نادر در اثر هرج و مرجی که در ایران پدید آمد، کشتی های جنگی به وسیله حکمرانان و شیوخ اطراف خلیج فارس ضبط گشت.

بعلاوه بندربوشهر و بندرعباس نیز اهمیت سابق خود را از دست دادند. تجار هلندی که در سال هزار و شش صد و بیست و سه میلادی روابط تجاری خود را با ایران آغاز نموده بودند پس از قتل نادر ایران را ترک کردند و بصره را مرکز تجارت خود قرار دادند، اما پس از مدتی در اثر دسیسه رقبای انگلیسی و به منظور نزدیکی بیشتر با دهانه خلیج فارس، تأسیسات تجاری خود را به خارک منتقل کردند و در عین حال از پرداخت اجاره بهای خارک به میرمهنا حاکم بندر ریگ و جزیره خارک خودداری نمودند.

میرمهنا در سال هزار و هفت صد و پنجاه و شش به تأسیسات هلندی ها حمله برد، دژ آنها را تسخیر کرد و آنها را از جزیره بیرون راند، ولی به سبب اینکه در دفعات متعدد بنای سرکشی و تمرد از دستورات کریم خان زند را گذاشت و مدتی آرامش خلیج فارس را بر هم زد، کریم خان او را شکست داد و جزیره خارک و بندر ریگ را تصرف کرد. در همین زمان نفوذ انگلیسی ها در سواحل و جزایر خلیج فارس و به خصوص سرزمین بوشهر روبه توسعه نهاد و آنها پیروز شدند اجازه تأسیس تجارتخانه ای را در بوشهر با امتیازات فوق العاده به دست آورند.

سلسله قاجاریه که پس از زندیه روی کار آمد چندان نفوذی در خلیج فارس نداشت، به همین علت، رفته رفته نفوذ انگلیسی ها در خلیج فارس بیشتر شد و زمام امور خلیج فارس و دریای عمان به دست آنها افتاد و جنرال کنسول در بوشهر مدت بیست سال بر همه خلیج فارس حکمرانی کرد. در زمان ناصر الدین شاه ارتش ایران هرات را اشغال کرد و در پی آن حالت جنگی بین ایران وفرانسه و انگلیس به وجود آمد. در پی این مسئله ناوگان انگلیس در خلیج فارسی مرکب از هشت کشتی جنگی و تعدادی ناوگان بخاری و بادی به ایران حمله کردند وجزیره خارک را متصرف شدند.

پنج روز پس از آن قوای انگلیسی در حوالی بوشهر در خاک ایران پیاده شدند و آغاز به پیشروی به سوی برازجان کردند. قوای ایران برازجان را تخلیه و عقب نشینی نموده بود. بنابراین قوای انگلیس انبار اسلحه و مهمات برازجان را منفجر کرد و سپس به بوشهر بازگشت. انتها در نبردی که در نهم ژانویه هزار و هشت صدو پنجاه و هفت میلادی در خوشاب بین ایران و انگلیس رخ داد، انگلیسی ها پیروز شدند سپاه ایران را شکست دهند.

بیش از جنگ اول دنیای بار دیگر دولت انگلیس منطقه بوشهر را مورد تجاوز قرار داد و در سال هزارونهصدوسیزده میلادی جنگ سختی بین نیروی انگلیس و دلیران دلواری در گرفت. در جریان این جنگ رئیس علی دلواری و مردم تنگستان و دشتستان نقش برجسته ای ایفا کردند. رئیس علی دلواری از مشروطه خواستار بنام جنوب ایران بود که در سال هزار و دویست و نودو نه هجری قمری در روستای دلوار تنگستان دیده به دنیا گگردد.

در بیست و پنج سالگی به صفوف مبارزین مشروطه خواه جنوب ایران پیوست و همکاری نزدیکی را با محافل انقلابی و عناصر مشروطه طلب ایران آغاز کرد. با کودتای ضد انقلابی لیاخوف روسی علیه مشروطه خواستار در هزار و سی صدو بیست و شش هجری قمری و بمباران مجلس شورای ملی و استقرار دیکتاتوری محمدعلی شاه قاجار، رئیس علی به همراه سیدمرتضی علم الهدی اهرمی به مبارزه علیه استبداد صغیر پرداخت.

در سال هزار وسیصد و بیست و هفت هجری قمری با کمک تفنگچی تنگستانی، بوشهر را از عناصر مستبد وابسته به دربار محمدعلی شاه پاک کرد و اداره گمرک و انتظامات و دیگر ادارات را تسخیر کرد. این کار دلیران تنگستان بر انگلیسی ها که اداره گمرک را در اجاره داشتند گران آمد وآنان برای تضعیف مشروطه خواستار و استمرار سلطه بر حیات مالی و سیاسی جنوب ایران به جنگ با دلیران تنگستانی پرداختند و در این راه از دیگر خوانین جنوب ایران کمک جستند.

جنگ بین رئیس علی و دلیران تنگستان از یک طرف و انگلیسی ها و خوانین متحد آنان از سوی دیگر به طور متوالی و پراکنده تا شوال هزار و سی صدو سی و سه ه. ق ادامه یافت و انگلیسی ها نتوانستند بر رئیس علی و یارانش تفوق یابند.

تا این که درگیر و دار حمله انگلیسی ها به بوشهر در شب بیست و سه شوال هزار و سیصد وسی وسه ه. ق (سوم سپتامبر هزار و نهصد و پانزده میلادی) هنگامی که رئیس علی در محلی به نام تنگک صفر قصد شبیخون به قوای انگلیسی ها را داشت، از پشت مورد هدف گلوله یکی از همراهان خائن نهاده شد و در دم به شهادت رسید. وی هنگام شهادت حدود سی و چهار سال داشت. مبارزات رئیس علی دلواری برگ زرین دیگری در تاریخ مقاومت دلیر مردان ایران در مبارزه با استعمار است.

بندر بوشهر

بنای بوشهر را به اردشیر ساسانی نسبت داده اند که نا اصلی آن رام اردشیر بود. گفته می گردد که رام اردشیر به مرور زمان به ریشهر تبدیل شد. به نظر می رسد که بوشهر تحریف شده ریشهر- همان شهر قدیمی است.

در سال هزار و صد و پنجاه ه. ق ابومهیری پسر شیخ ناصرخان، ناخدا باشی کشتی های نادرشاه، طرح اصلی بوشهر را پی ریزی کرد و این شهر را مقر نیروی دریایی نادرشاه قرار داد. از این زمان به بعد بوشهر به عنوان یکی از بنادر مهم خلیج فارس مطرح شد.در زمان کریم خان زند بوشهر چنان اهمیت یافت که رقیب قدرتمندی برای بندر بصره شد.

این بندر در زمان اوج خود از مراکز عمده تجارت خلیج فارس به حساب می آمد و تجار بوشهر قسمت عمده بازرگانی خلیج فارس و اقیانوس هند را به عهده داشتند. حتی حاج محمد شفیع اجازه چاپ و نشر اسکناس رایج بوشهر را به دست آورد و این امتیاز تا برقراری بانک شاهی، در بوشهر به قوت خود باقی بود.

بوشهر یکی از نخستین شهرهایی است که در آن چاپخانه چاپ سنگی دایر شد و پیش از بسکمک از شهرهای مهم ایرانی، صنایع جدیدی چون یخ سازی و برق ایجاد شد. مردم بوشهر از اولین ایرانیانی بودند که با مجله و روزنامه آشنا شدند. روزنامه های زیادی در اوایل ظهور این پدیده در بوشهر چاپ و نشر می شد که از جمله روزنامه های مظفری. خلیج ایران و ندای جنوب را می توان نام برد.

بعلاوه به علت موقعیت خاص این بندر در تجارت و کسب ثروت فراوان، نمایندگی شرکت های خارجی و نیز کنسولگری دولت های بیگانه از جمله بریتانیا، آلمان و روسیه و امپراطوری عثمانی در این شهر وجود داشتند که ساختمان برخی از آنها هنوز پابرجاست. با ایجاد راه آهن سراسری، امور تجاری این بندر به خرمشهر انتقال یافت و به تدریج از رونق آن کاسته شد. بوشهر امروزی شهری پیشرفته و نوسازی شده و یکی از شهرهای مهم ساحلی با اقتصاد دریایی و صنایع تبدیلی است.

مراکزتاریخی و دیدنی

سیراف 

ریشهر

قلعه هلندی ها

آب انبار قوام

خانه قاضی

خانه رئیسعلی

عمارت ملک

گور دختر

قبر ژنرال انگلیسی

آرامگاه اصفهانی

آرامگاه سیبویه

معبد خدا دریا

کلیسای مسیح مقدس

کلیسای خارک

سیراف 

ریشهر

منبع:همشهری

منبع: راسخون