چینی ها در صنعت خودرو ایران چه می خواهند؟ خبرنگاران - جملات زیبا

با ما همراه باشید و با تور چین ارزان از شگفت انگیزترین کشور دنیا دیدن کنید بر روی دیوار چین سلفی بگیرید، از قصر ممنوعه دیدن کنید و در خیابان شانگهای پیشرفته ترین آسیا قدم بزنید.

به گزارش گروه مالی خبرنگاران، سند همکاری 25 ساله ایران و چین پایان در تعطیلات نوروز سال جاری به امضا رسید، سندی که خودروسازی یکی از ارکان مهم آن به شمار می رود و گفته می شود دو کشور قصد دارند همکاری عمیقی را در این صنعت با یکدیگر داشته باشند. خودروسازی ایران هرچند با چینی ها غریبه نیست و چشم بادامی ها از حدودا دو دهه گذشته به این صنعت عظیم کشور نفوذ نموده اند، با این حال گویا قرار است عمق همکاری طرفین در قالب سند 25 ساله بسیار فراتر و وسیع تر از قبل باشد. امضای سند همکاری 25 ساله ایران و چین البته حواشی بسیاری به دنبال داشته و دیدگاه های مختلفی درباره آن وجود دارد. بعضی معتقدند در غیاب غربی ها، همکاری با چین نه تن ها ضروری است، بلکه می تواند به توسعه کشور (با توجه اینکه چین یکی از دو اقتصاد برتر جهان به شمار می رود)، یاری کند. دیدگاه دیگر، اما این است که چین برنده سند همکاری 25 ساله با ایران خواهد بود و در عوض استفاده ای که از منابع کشور به خصوص در حوزه نفت و گاز می برد، امتیاز خاصی نیز نخواهد داد. این دو دیدگاه را می توان به حوزه خودروسازی نیز تعمیم داد، چه آنکه از دید بعضی، همکاری خودرویی دو کشور در قالب سند 25 ساله، سلطه مطلق چینی ها بر صنعت خودرو کشور و دور ماندن از تکنولوژی روز جهان است و دیدگاه دیگر نیز این است که با توجه به پیشرفت سریع چینی ها در خودروسازی، گسترش ارتباط با این کشور می تواند به توسعه صنعت خودرو ایران منجر شود.

اینکه کدام دیدگاه در نهایت درست است، منوط به انتشار جزئیات سند همکاری 25 ساله و گذشت زمان است، با این حال طبق آنچه در پیش نویس اولیه این سند آمده بود، ظاهرا چینی ها قصد دارند حضوری عمیق تر و گسترده تری در صنعت خودرو ایران داشته باشند. طبق این پیش نویس، چینی ها می خواهند در ایران شهرک صنعتی فراوری خودرو راه اندازی نمایند، شهرکی که احتمالا در آن مباحث مربوط به طراحی محصول و تست جاده ای نیز پیش بینی شده است. در نگاه خوشبینانه، طراحی شهرک صنعتی خودرو توسط چینی ها در کشور، می تواند گام بلندی در جهت توسعه خودروسازی ایران باشد، زیرا یکی از چالش های اصلی این صنعت، فقدان طراحی محصول و تست های مربوطه است. چینی ها در این سال ها پیشرفت سریعی در خودروسازی داشته و توانسته اند به واسطه همکاری با عظیمان صنعت خودروی جهان، به دانش فنی روز و قدرت طراحی محصول دست پیدا نمایند، بنابراین احداث شهرک صنعتی خودرو در ایران توسط چینی ها و همکاری آن ها با خودروسازان کشور (اگر به واقعیت بپیوندد و در جهتی برد-برد پیش برود) می تواند یاری حال توسعه صنعت خودرو باشد. این البته در حالی است که سابقه حدودا دو دهه ای حضور چینی ها در خودروسازی ایران، تردید هایی جدی را درباره پایان همکاری های خودرویی دو کشور در قالب سند 25 ساله ایجاد می نماید.

کارنامه چینی ها در خودروسازی ایران

حضور جدی چینی ها در خودروسازی ایران به اوایل دهه 80 برمی شود، دوره ای که چین در جهان خودرو چندان به حساب نمی آمد و مشغول کارآموزی در این صنعت بود. چینی ها در اوایل حضور خود نتوانستند به ایران خودرو و سایپا (خودروسازان وابسته به دولت) نفوذ نمایند، از همین رو به سراغ بخش خصوصی رفتند و به تدریج خودروسازان حاضر در آن را به تسخیر خود درآوردند. با گذشت زمان، اما چینی ها پایان به خاکریز اصلی رسیده و توانستند بخشی از خطوط فراوری خودروسازان عظیم وابسته به دولت را نیز فتح نمایند. آغاز کار چینی ها در بازار خودرو ایران نیز ابتدا با دامپینگ بود، چه آنکه آن ها محصولات خود را با قیمتی پایین (در مقایسه با محصولات داخلی) عرضه کردند، اما به تدریج و پس از سفت کردن جا پای خود، قیمت ها را بالا بردند. چینی ها هرچند اوایل حضور در خودروسازی ایران چندان به حساب نمی آمدند و روی خوش از مشتریان نمی دیدند، اما رفته رفته ورق برگشت و آن ها توانستند نزدیک به 20 درصد از بازار خودرو کشور را تسخیر نمایند. مرور کارنامه چینی ها در خودروسازی ایران طی حدودا دو دهه گذشته، نشان می دهد آن ها تقریبا هیچ گاه میلی به داخلی سازی، انتقال دانش فنی و آموزش قطعه سازان نشان نداده و صرفا به دنبال مونتاژ و فروش محصول بوده اند. چینی ها البته یاری کردند تا تنوع محصول در بازار خودروی ایران بالا برود و همچنین بخش خصوصی در دوران تحریم تعطیل نشود، بنابراین این دو مورد نقاط مثبت اصلی در کارنامه حضور خودروسازان چینی در ایران به شمار می رود. نکته بسیار مهم دیگر در خصوص سابقه چینی ها در خودروسازی ایران، رفتار آن ها در دوران تحریم است. خودروسازان چینی هرچند در جریان تحریم های اوایل دهه 90، در ایران ماندند و حتی فعالیت شان را گسترش نیز دادند، با این حال تحریم های ناشی از خروج آمریکا از توافق هسته ای و برجام را تاب نیاوردند و یا از ایران رفتند یا فعالیت خود را بسیار کاهش دادند؛ بنابراین این پرسش مهم به وجود می آید که در همکاری های خودرویی ایران و چین، قدرت تحریم بالاتر خواهد بود یا سند 25 ساله؟ در مجموع، اما به نظر می رسد با توجه به سابقه نه چندان خوب چینی ها در صنعت خودروی ایران (بی میلی به داخلی سازی، دامپینگ (ارزان فروشی) و عدم انتقال دانش فنی) بخشی از افکار عمومی نگاه مثبتی به همکاری های خودرویی در قالب سند 25 ساله ندارد.

توسعه مشروط خودروسازی با چین

با توجه به پیشرفت سریع چینی ها در خودروسازی از یک سو و سابقه نه چندان خوب آن ها در صنعت خودروی ایران از سوی دیگر، پرسش های زیادی در خصوص پایان همکاری خودرویی در قالب سند 25 ساله مطرح است. شاید در حال حاضر مهم ترین پرسش این باشد که آیا قرار است خودروسازی ایران از لاین غرب به لاین شرق برود؟ آیا چین قرار است به شریک اصلی خودروسازی ایران تبدیل و راه را بر اروپایی ها از جمله پژو و رنو ببندد؟ با توجه به اینکه هنوز ابعاد کامل و جزئیات قرارداد 25 ساله ایران و چین مشخص نیست، نمی توان پاسخ دقیقی به این پرسش داد، اما تصور کلی این است که نقش چینی ها در صنعت خودرو کشور بسیار پررنگ تر و گسترده تر از قبل خواهد بود. به هر حال تا وقتی کشور در تحریم قرار گرفته است، شرکت های غربی از جمله اروپایی ها امکان حضور در ایران را نخواهند داشت و گویا قرار است این خلأ با چینی ها پر شود. این البته در حالی است که کارشناسان دیدگاه های مختلفی در خصوص پایان همکاری خودرویی ایران و چین در آینده دارند و بعضی حتی معتقدند اگر چین نیز حسن نیت داشته باشد، برای توسعه خودروسازی احتیاج به تغییر سیاست های داخلی است.

در این مورد، فربد زاوه کارشناس خودروی کشور به جهانی اقتصاد می گوید: ما در همکاری خودرویی با چین از مزیت خیلی زیادی برخوردار نیستیم و نهایتا می توانیم روی مساله پایین بودن دستمزد و انرژی ارزان متمرکز شویم. وی با بیان اینکه ایران قرار نیست با چینی ها به هاب صادرات خودرو در منطقه تبدیل شود، می افزاید: هرچند خودرو های خارجی فراوری شده در چین، صادر می شوند، اما خود خودرو های چینی خریدار چندانی در جهان ندارند، بنابراین نمی توان انتظار داشت خودروی مشترک احتمالی ایران و چین راهی به بازار خارج داشته باشد. این کارشناس تاکید می نماید:چین دومین اقتصاد عظیم جهان به شمار می رود و آینده صنعت خودرو است و همین الان 27 درصد کل فراوری خودروی جهان به این کشور تعلق دارد؛ بنابراین حتما باید با چینی ها در حوزه خودرو همکاری کنیم، اما اولا احتیاج است در سیاست های داخلی تجدیدنظر و ثانیا راه برای حضور دیگر خودروسازان در کشور نیز باز شود. به گفته زاوه، می توانیم در قالب قرارداد 25 ساله، به خودروسازان چین اجازه دهیم در ایران کارخانه خود را (با صد درصد مالکیت) ساخته و محصولی را که در ایران می سازند، حداقل در بازار خودشان عرضه نمایند؛ منتها این قرارداد نباید مانع حضور دیگر خودروسازان عظیم جهان در ایران باشد، چه آنکه باید به آن ها نیز اجازه دهیم کارخانه های اختصاصی شان را بسازند و ما هم این وسط سودمان را از ناحیه سرمایه گذاری های خارجی و صادرات ببریم. زاوه تاکید می نماید: وقتی در کنار چینی ها، دیگر خودروسازان جهان نیز راهی ایران شوند، دیگر جایی برای زورگویی هیچ شرکتی (چه چینی، چه فرانسوی و چه حتی آمریکایی) باقی نمی ماند و همه در فضایی رقابتی فعالیت خواهند کرد.

حسن کریمی سنجری دیگر کارشناس خودروی کشور نیز به جهانی اقتصاد می گوید: چینی ها در یک دهه اخیر پیشرفت شگرفی در خودروسازی داشتند، به خصوص در طراحی پلت فرم که توانستند با یاری اروپایی ها به دانش آن دست پیدا نمایند. وی با بیان اینکه چینی ها در قرارداد خود با خودروسازان خارجی اصل یادگیری و انتقال دانش فنی را ملاک قرار داده اند، می افزاید: همکاری خودرویی با چین در قالب سند 25 ساله، اگر منجر به عبور خودروسازی کشور از مونتاژکاری و حرکت به سمت دستیابی به دانش فنی و طراحی پلت فرم باشد، اتفاق خوبی خواهد بود.

کریمی تاکید می نماید: ازآنجاکه بازار ایران در مقایسه با امثال چین عظیم نیست، مزیت چندانی از جنبه سرمایه گذاری برای خارجی ها ندارد و فرصت هایی هم که در این سال ها پیش آمده (از جمله سرمایه گذاری رنو) خودمان از دست داده ایم؛ بنابراین مشروط بر اینکه قراردادی فراتر از مونتاژ با چینی ها ببندیم و در جهت سرمایه گذاری مشترک و صادرات قرار بگیریم، می توان به توسعه خودروسازی کشور امیدوار بود. کریمی می گوید: باید به این پرسش مهم نیز پاسخ داد که آیا قرارداد 25 ساله با چین این قدرت را دارد که مچ تحریم را بخواباند و شرکت های بخش خصوصی این کشور را به سرمایه گذاری در ایران ترغیب کند. وی تاکید می نماید: شاید شرکت های خودروسازی چینی وابسته به دولت، در جریان قرارداد 25 ساله وارد همکاری جدید با ایرانی ها شوند، اما در خصوص شرکت های بخش خصوصی، قدرت این قرارداد و توانش در برابر تحریم، مشخص نماینده خواهد بود.

منبع: جهانی اقتصاد