پیش بینی سه جهت احتمالی حرکت نقدینگی در ایران - جملات زیبا

به گزارش خبرنگاران مطابق این بررسی ها، در سال جاری روزانه 2 هزار میلیارد تومان به رقم نقدینگی اضافه شده است. رشد بهاری نقدینگی از سوی بانک مرکزی 3/ 7 درصد گزارش شده که این رقم 1/ 2 واحد درصد بیشتر از مدت مشابه سال قبل است. در کنار این آمار رقم پایه پولی تا پایان بهار، به میزان 383 هزار میلیارد تومان ثبت شده و رشد 8/ 8 درصدی را در سه ماه نخست ثبت کرده است. دنیای اقتصاد براساس آمارهای ارائه شده، یک تصویر از متغیرهای پولی تا پایان سال 1399 ترسیم کرده است. این سناریوها براساس رفتار متغیرهای پولی در سه ماه نخست سال جاری، 12ماه سال قبل و سال های دهه نود تنظیم شده است. این پیش بینی ها نشان می دهد تا پایان سال جاری رقم نقدینگی می تواند در بازه 3127 تا 3275 هزار میلیارد تومان تغییر کند. همچنین مطابق این پیش بینی، رقم پایه پولی نیز در دامنه 414 تا 493 هزار میلیارد تومان قرار خواهد گرفت. بانک مرکزی در گزارش خود تاکید کرده که رفتار متغیرهای پولی در بهار تحت تاثیر دو عامل حمایت های اجرا شده در زمان کرونا و افزایش تنخواه گردان دولت بوده است. اما بهره گیری از ظرفیت های جدید در سیاست پولی نظیر حراج اوراق دولتی و عملیات بازار باز می تواند فرایند این متغیرها را تغییر دهد.

آمارهای بانک مرکزی نشان می دهد که حجم نقدینگی تا پایان بهار سال جاری به رقم 2651 هزار میلیارد تومان رسیده و رشد سه ماهه این آمار معادل 3/ 7 درصد بوده است. مطابق این بررسی ها، در بهار سال جاری به طور متوسط روزانه 2 هزار میلیارد تومان به حجم نقدینگی کشور افزوده شده است، رقمی که نسبت به سال قبل به طور تقریبی دو برابر شده است. همچنین بر اساس آمارهای بانک مرکزی، رقم پایه پولی در پایان بهار به رقم 383 هزار میلیارد تومان رسیده و رشد بهاری پایه پولی نیز 8/ 8 درصد ثبت شده است. با توجه به اهمیت این دو آمار پولی در فضای اقتصاد کلان کشور، دنیای اقتصاد در سه سناریو با ملاک قرار دادن آمار سه ماه نخست سال جاری، 12 ماه سال قبل و آمار دهه 90، رشد و حجم نقدینگی و پایه پولی را تا پایان سال جاری پیش بینی کرده است. بر اساس این پیش بینی ها احتمالا حجم نقدینگی در بازه 3127 تا 3275 هزار میلیارد تومان قرار خواهد گرفت. همچنین حجم پایه پولی نیز در بازه 414 تا 493 هزار میلیارد تومان قرار می گیرد. البته باید به این نکته اشاره کرد که بانک مرکزی در بهار سال جاری، سیاست هایی نظیر پوشش منابع اقتصادی برای سیاست های کرونا و تامین تنخواه بودجه دولت را انجام داده است و در نتیجه امکان دارد که رشد نقدینگی و پایه پولی در فصول آینده تفاوت قابل توجهی نسبت به فصل بهار داشته باشد. از سوی دیگر، بانک مرکزی سعی کرده است که در ماه های اخیر، تامین کسری بودجه را از طریق حراج اوراق دولتی در دستور کار قرار دهد، تا زمینه کاهش رشد پایه پولی و نقدینگی را فراهم کند. در نتیجه این موضوع نیز می توان زمینه کاهش رشد آمارهای پولی در فصول آینده را فراهم آورد. بنابراین ارائه این پیش بینی ها، بر اساس فرایند آماری گذشته بوده و تغییر سیاست گذاری در ماه های پیش رو، می تواند رویه این آمارها را نیز متفاوت از گذشته کند.

تولید نقدینگی روزانه: 2 هزار میلیارد تومان

برخی کارشناسان معتقدند نقدینگی مهم ترین متغیری است که باید سیاست گذار به آن توجه کند. رشد بالای نقدینگی، در شرایطی که رشد اقتصادی منفی است، در نهایت افزایش خود را در سطح عمومی قیمت ها تخلیه خواهد کرد. بسیاری از تحلیلگران معتقدند که رشد بالای نقدینگی در سال های گذشته ریشه در کسری بودجه داشته است. در سال های گذشته، زمانی که دولت ها درآمدهای نفتی بالایی داشتند، توانستند بخشی از کسری بودجه را از این درآمدها تامین کنند، اما افت درآمدهای نفتی باعث می شد که دولت ها به طور مستقیم یا غیرمستقیم به سمت استقراض از منابع بانک مرکزی روی بیاورند و در نتیجه رشد نقدینگی در سطح بالایی ثبت می شد. بررسی ها نشان می دهد که رشد نقدینگی از ابتدای دهه 90 در سطح 5/ 26 درصد قرار داشته است، اما در سال گذشته این رقم 3/ 31 درصد ثبت شد که بیشترین رقم سالانه در دهه 90 بود. حال آمارهای بانک مرکزی در سه ماه نخست سال جاری نشان می دهد که رشد نقدینگی به رقم 3/ 7 درصد رسیده است، رقمی که در مدت مشابه سال قبل به میزان 2/ 5 درصد ثبت شده بود.

در نهایت با احتساب این آمار جدید، حجم نقدینگی تا پایان بهار سال جاری به سطح 2651 هزار میلیارد تومان رسیده و در سه ماه نخست سال جاری 180 هزار میلیارد تومان به میزان نقدینگی افزوده شده است. به بیان دیگر، به طور متوسط در هر ماه 60 هزار میلیارد تومان و روزی 2 هزار میلیارد تومان به نقدینگی اضافه شده است. نکته جالب این که در سال گذشته، میزان افزایش نقدینگی در سه ماه نخست سال جاری 97 هزار میلیارد تومان بود. به بیان دیگر، از نظر حجمی میزان نقدینگی اضافه شده در بهار سال جاری نسبت به سال قبل دو برابر شده است. البته باید به این نکته اشاره کرد که در تحلیل های آماری، میزان رشد نقدینگی باید معیار قرار گیرد، اما این نکته نیز مهم است که از نظر حجمی نقدینگی تولید شده در بهار سال جاری به اندازه دو برابر سال قبل است.

اگر تا پایان سال بخواهد روزی 2 هزار میلیارد تومان به نقدینگی کشور افزوده شود، در نتیجه تا پایان سال حدود 730 هزار میلیارد تومان نقدینگی جدید به کشور افزوده خواهد شد. بنابراین اگر راستا رشد نقدینگی در فصول آینده تغییر نکند، این موضوع می تواند تهدیدی برای تورم در پایان سال باشد. به خصوص این که در ماه های اخیر، ترکیب نقدینگی تغییر کرده و سهم پول نسبت به شبه پول از نقدینگی بیشتر شده است. بررسی مطالعات در اقتصاد ایران نشان می دهد زمانی که در میان متغیرهای پولی، تغییرات حجم پول با نرخ تورم همبستگی بالایی داشته است؛ به عنوان مثال، در سال های 92 تا 96 که رشد نقدینگی در سطح بالایی بود، به دلیل تغییر این نسبت در نقدینگی، نرخ تورم فرایند نزولی را ثبت کرده بود. اما در دو سال اخیر، منفی شدن نرخ سود حقیقی بانکی باعث شد که عملا تغییرات نقدینگی با اضافه شدن سهم پول در نقدینگی باشد.

بانک مرکزی در کنار آمار نقدینگی، آمار پایه پولی را تا پایان بهار سال جاری به روز کرده است. بر اساس آمارهای منتشر شده بانک مرکزی رشد پایه پولی معادل با 8/ 8 درصد بوده است. بنابراین تا پایان بهار سال جاری، میزان حجم پایه پولی به سطح 5/ 383 هزار میلیارد تومان رسیده است. رشد پایه پولی در مدت مشابه سال قبل به میزان 3/ 3 درصد بوده است. بر اساس بررسی های اجرا شده میزان پایه پولی اضافه شده در سه ماه نخست سال جاری 31 هزار میلیارد تومان بوده که این رقم در مدت مشابه سال قبل 7/ 8 هزار میلیارد تومان ثبت شده است.

پیش بینی فرایند نقدینگی و پایه پولی

برای بررسی راستا نقدینگی و پایه پولی تا پایان سال جاری می توان سه سناریو را در نظر گرفت. این سناریوها بر اساس رفتار پایه پولی و نقدینگی در سه ماه نخست سال جاری، سال قبل و آمارهای دهه 90 تنظیم شده است. بر اساس سناریوی نخست، اگر نقدینگی با همان سرعت سه ماه نخست تا پایان سال قبل حرکت کند در نتیجه رشد نقدینگی تا پایان سال به رقم 32 درصد خواهد رسید، که 7/ 0 واحد درصد بیشتر از نقدینگی سال گذشته است.

بر اساس سناریوی نخست، میزان نقدینگی اضافه شده در سال جاری 803 هزار میلیارد تومان خواهد بود و در نتیجه رقم نقدینگی تا پایان سال به 3275 هزار میلیارد تومان خواهد رسید. بر اساس سناریوی نخست، رشد پایه پولی نیز تا پایان سال در سطح 40 درصد پیش بینی می شود و رقم پایه پولی تا پایان سال به 493 هزار میلیارد تومان می رسد. البته این سناریوی حداکثری است و احتمال تحقق آن نسبتا کم است، مگر این که فرایند متغیرهای پولی، مانند بهار سال جاری ادامه یابد. در سناریوی دوم، رشد نقدینگی و پایه پولی مطابق الگوی سال قبل در نظر گرفته شده است. رشد نقدینگی در سال قبل 3/ 31 درصد و رشد پایه پولی 7/ 32 درصد ثبت شده است. اگر نقدینگی با این سرعت حرکت کند، تا پایان سال 774 هزار میلیارد تومان به سطح نقدینگی و 116 هزار میلیارد تومان به سطح پایه پولی اضافه خواهد شد. در این سناریو نیز حجم نقدینگی به سطح 3246 هزار میلیارد تومان خواهد رسید و حجم پایه پولی نیز به 468 هزار میلیارد تومان می رسد. در سناریوی سوم، متوسط رشد سالانه نقدینگی و پایه پولی در دهه 90 مدنظر قرار گرفته است که این رقم پایین تر از دو سال اخیر است. مطابق این سناریو در پایان سال حجم نقدینگی در سطح 3127 هزار میلیارد تومان و حجم پایه پولی در سطح 414 هزار میلیارد تومان خواهد بود. بنابراین در هر سه سناریو می توان پیش بینی کرد که رقم نهایی نقدینگی به بیش از 3100 هزار میلیارد تومان و رقم پایه پولی به بیش از 400 هزار میلیارد تومان در پایان سال خواهد رسید.

ضرورت سیاست گذاری هدفمند تورمی

ارائه این سه تصویر از نقدینگی نشان می دهد که سیاست گذار باید با بهره گیری از ظرفیت های ایجاد شده در سیاست پولی و عملیات بازار باز فرایند تورم را متناسب با اهداف تعیین شده پیش برده و از ابزارهای خود برای تحقق این هدف بهره ببرد. در این خصوص بانک مرکزی برخی اقدامات خود را تشریح کرده که می توان به زمینه سازی مناسب این بانک برای عرضه و فروش اوراق بدهی دولتی از طریق کارگزاری بانک و افزایش نرخ سپرده پذیری بانک ها از 10 به 12 درصد اشاره کرد. بانک مرکزی در گزارش خود به این موضوع نیز اشاره کرد که در ماه های آینده بر اساس چارچوب سیاست پولی مدنظر خود، رشد نقدینگی به فرایند موردنظر و متناسب با هدف تورمی بازخواهد گشت. بنابراین در ماه های آینده با اثرگذاری این سیاست ها در متغیرهای پولی، احتمال تغییر در رشد آن ها نیز وجود دارد.