خشکسالی و رویکرد واکنشی مبتنی بر مدیریت بحران - جملات زیبا

آذر زرین در گفت وگو با خبرنگاران در رابطه با چگونگی مدیریت خشکسالی با بیان اینکه دو رویکرد اساسی در مدیریت خشکسالی وجود دارد، اظهار کرد: رویکرد اول رویکرد واکنشی مبتنی بر مدیریت بحران است. این رویکرد در برگیرنده اقداماتی است که پس از آغاز و قبل از به وقوع پیوستن یک رخداد خشکسالی انجام می­ گردد. این رویکرد در شرایط اضطراری اتخاذ شده و غالباً منجر به راهکارهای ناکارآمد فنی و مالی می گردد. زیرا اقدامات به کار رفته در یک بازه زمانی کم برای ارزیابی گزینه های بهینه اجرا شده و مشارکت ذی نفعان و آسیب پذیران خشکسالی را بسیار محدود می­ سازد.

وی رویکرد دوم را رویکرد پیشگیرانه مبتنی بر مدیریت ریسک خشکسالی خواند و اضافه نمود: این رویکرد شامل کلیه اقداماتی است که از قبل با ابزارهای برنامه ریزی مناسب و مشارکت ذی نفعان طراحی می ­گردد. رویکرد پیشگیرانه مبتنی بر اقدامات کوتاه مدت و بلندمدت است و شامل سیستم های نظارتی برای هشدار به موقع شرایط خشکسالی است. در حقیقت رویکرد دوم یک رویکرد فعال شامل برنامه ریزی­ های اقدام لازم برای پیشگیری یا به حداقل رساندن تأثیرات خشکسالی پیش از وقوع آن است.

رئیس پژوهشکده اقلیم شناسی و تغییر اقلیم(مشهد) در مورد رویکرد مدیریتی برای خشکسالی خراسان رضوی توضیح داد: از آنجایی که هم اکنون خراسان رضوی در شرایط خشکسالی شدید قرار گرفته است، رویکرد واکنشی مبتنی بر مدیریت بحران باید مورد توجه قرار گیرد. هر چند که این رویکرد نقص هایی دارد. اما در شرایط فعلی ضروری است تا نسبت به اجرای آن اقدام گردد.

زرین تشکیل کمیته اضطرار خشکسالی به عنوان یک کمیته دائمی از سوی دولت را ضروری دانست و وظایف اصلی این کمیته را هماهنگی و نظارت بر فرایند توسعه سیاست ملی خشکسالی (در مرحله اولیه)، طراحی و عملیاتی نمودن برنامه نظارت بر خشکسالی، طراحی و بهره برداری از سیستم هشدار سریع خشکسالی، ارائه اطلاعات دقیق و به موقع به مردم (همانند برداشت از منابع آبی، تغییر الگوی کشت، چرای دام و ...)، مبنا قرار دادن حوضه رودخانه ­ها به­ جای مرزهای سیاسی (استان، شهرستان و حتی کشور) مطرح نمود.

وی در مورد بارش ­های سال 1398 و ورود به یک دوره ترسالی بیان نمود: این سخن که وارد دوره ترسالی شده بودیم می­ توان گفت که تنها یک شایعه بوده است که متاسفانه از مرجعیت دانشگاه ها و نظرات متخصصان اقلیم­ شناسی جهت تنویر افکار عمومی استفاده نشده است.

زرین بارش های دوسال گذشته را شرایط استثنایی خواند و مطرح نمود: اگر بخواهیم یک نگاه درست علمی به بارش ­های سال 1398 داشته باشیم، باید توجه داشت مقدار بارشی که در سال نامبرده رخ داد، یک شرایط استثنایی بوده است و دوره ­های خشکسالی نیز در هیچ بازه استانداردی رخ نمی دهد.

وی ضمن تاکید بر این نکته که ایران کشوری با اقلیم خشک است و داشتن سال­ های بارشی کمتر از نرمال در بیش­تر مناطق ایران دور از انتظار نیست، ادامه داد: بر اساس آنچه که گفته شد وقوع خشکسالی در سطح خراسان رضوی موضوع تازه و اتفاقی نادر نیست.

عضو هیأت علمی گروه جغرافیا دانشکاه فردوسی با تاکید بر لزوم تدوین برنامه ریسک خشکسالی، توضیح داد: همانطور که در نمودار مشهد برای نمونه ملاحظه می­ گردد در سال ­های پیشین شرایط بارشی در مشهد بیشتر از نرمال بوده است (خط ممتد قرمز رنگ نرمال بارشی مشهد است). لذا اتفاقی که در مشهد و یا به طور گسترده در سطح خراسان رضوی دیده می گردد پدیده دور از انتظار نبوده و لزوم تدوین یک برنامه ریسک خشکسالی در این زمینه احساس می گردد.

رئیس پژوهشکده اقلیم شناسی و تغییر اقلیم(مشهد) در رابطه با عوامل پدیدآور خشکسالی بیان نمود: خشکسالی اغلب به عنوان دوره خشک نسبی و کاهش رطوبت خاک تعریف می گردد. اگرچه خشکسالی­ ها می­ توانند تحت تأثیر مدیریت آب و شیوه های نادرست استفاده از زمین ایجاد شوند، اما عوامل مرتبط با اقلیم مانند بارش و تبخیر شرایط اساسی را ایجاد و تشدید یک دوره خشکسالی و ترسالی را مشخص می نمایند. تغییر اقلیم و تأثیرات آن بر میزان بارش و تبخیر در افزایش شدت خشکسالی نقش عمده ای دارد.

زرین ضمن تاکید بر نقش و تاثیر تغییر اقلیم بر میزان بارش و تبخیر در افزایش شدت خشکسالی، گفت: سه عامل اصلی تأثیر تغییر اقلیم برای بروز خشکسالی وجود دارد این عوامل عبارتند از: افزایش دما که باعث افزایش تبخیر و در نتیجه خشک شدن خاک و پوشش گیاهی می گردد، تغییر در الگوهای گردش جوی منطقه­ ای و کاهش حجم برف و ذوب سریع برف ناشی از افزایش دما و تغییر الگوی بارش که باعث کاهش تأمین آب در بسیاری از مناطق می گردد.

وی اضافه نمود: دمای بالا می ­تواند تبخیر از سطح خاک را افزایش دهد و باعث گردد که حتی در دوره هایی با میزان بارش زیاد نیز خاک به سرعت خشک گردد. خشکسالی می تواند به وسیله بازخورد مثبت ادامه یابد. بازخورد مثبت در شرایط تغییر اقلیم و افزایش خشکسالی به این شکل اتفاق می افتد که خاک های بسیار خشک و پوشش گیاهی کاهش یافته می ­تواند بارش را در یک منطقه اقلیمی خشک (یا خشک شده) بیشتر سرکوب کند. دمای بالاتر می تواند بارش برف و ذخیرگاه ­های عظیم برف ایران را تحت تأثیر قرار داده و به طور بالقوه باعث کاهش منابع آب گردد.