نگرش جامعه به آموزش عالی درحال تغییر است، ورود جهاد دانشگاهی به توانمندسازی مدرسین آموزش مجازی - جملات زیبا

دکتر محمدعلی گودرزی، رییس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی همزمان با شروع سال تحصیلی نو دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی کشور در گفت وگو با خبرنگاران، در تشریح شرایط فعلی آموزش عالی کشور گفت: با رشد نامتناسب آموزش عالی کشور و خیل بزرگ فارغ التحصیلان دانشگاهی بیکار با سطح علمی نازل، ناکارآمدی آموزش عالی آشکار شده است، لذا نگرش خانواده ها و جامعه نسبت به تحصیل در آموزش عالی دچار دگرگونی جدی شده است. این تغییر نگرش به تدریج درحال شکل گیری است، هرچند هنوز گرایش به سمت برخی رشته های خاص حوزه پزشکی، و برخی رشته های مهندسی ... و برخی دانشگاه ها رده بالا مانند دانشگاه صنعتی شریف، شریف، تهران و... وجود دارد؛ اما عدم انتخاب رشته حدود 500 هزار نفر از داوطلبان مجاز به تحصیل در کنکور 1400 این مسئله را به خوبی نشان می دهد.

وی افزود: این عوامل باعث شده است که گرایش به سمت یادگیری آموزش های مهارت محور مانند دانشگاه فنی و حرفه ای، دانشگاه جامع علمی کاربردی و دوره های کوتاه مدت تخصصی و مهارتی بیشتر گردد. برخلاف سال های گذشته بسیاری از جوانان دیگر در پی گرفتن مدرک کارشناسی ارشد یا دکترا در هر رشته ای نیستند. تغییر نگرش جامعه، فرصت خوبی برای دانشگاه جامع علمی کاربردی است تا بتواند جوابگوی نیاز این متقاضیان باشد. افزایش گرایش به سمت آموزش های مهارتی، مسئولیت دانشگاه علمی کاربردی و نظام آموزش مهارتی را سنگین تر می کند.

بافت جمعیتی ورودی دانشگاه جامع علمی کاربردی جوان شده است

دکتر گودرزی به تغییر بافت جمعیتی ورودی دانشگاه جامع علمی کاربردی اشاره کرد و افزود: برخلاف سال های گذشته که بیشتر مخاطبین دانشگاه جامع علمی کاربردی را افراد شاغل و با میانگین سنی بالا تشکیل می دادند، از سال 1398 به بعد جمعیت ورودی به دانشگاه علمی کاربردی تغییر نموده و بیشتر شاهد حضور فارغ التحصیلان دبیرستان ها و هنرستان ها هستیم. این جوان شدنِ بافت جمعیت ورودی به دانشگاه جامع علمی کاربردی هم فرصت است و هم تهدید. فرصت از این جهت که نشان می دهد یک جمعیت جوانِ فعال و پویا داریم که در پی علم آموزی،کسب تجربه و مهارت هستند؛ و اگر مراکز آموزش مهارتی نتوانند از این فرصت پیش آمده به درستی استفاده نمایند، فرصت تبدیل به یک تهدید خواهد شد.

رییس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی خاطر نشان کرد: کاری که طی چند سال اخیر در دانشگاه جامع علمی کاربردی شروع شده است، بحث مأموریت گرایی است. در حوزه آموزش مهارتی در دانشگاه جامع علمی کاربردی، قدم های خوبی برداشته شده است و اگر این حرکت به نحو درست از سوی دانشگاه جامع حمایت گردد، فعالیت مراکز به سمت فعالیت های تخصصی سوق پیدا می کند. به نام مثال، یک مرکز علمی کاربردی قوی در حوزه کشاورزی یا گیاهان دارویی، که به صورت متمرکز روی این حوزه کار نموده و جذب دانشجو داشته باشد، می تواند در این حوزه تخصصی بصورت قوی ورود پیدا کند و چون حوزه های تخصصی بخصوص در گروه های صنعت و کشاورزی نیازمند امکاناتی مانند مزرعه و گلخانه و کارگاه و تجهیزات صنعتی است، لذا این موضوع ممکن است در کوتاه مدت برای دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی علمی کاربردی به لحاظ کاهش تعداد دانشجویان و بار مالی، مشکل ساز باشد.

شناسایی نیازهای استانی، گمشده آموزش عالی کشور

دکتر گودرزی افزود: مأموریت گرایی به معنای شناسایی توانمندی ها و نیازهای موجود در هر استان است و معتقدم، گمشده آموزش عالی کشور همین بحث نیازسنجی و شناسایی نیازهای استانی است. در مجموعه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی هم کار تخصصی در این حوزه شروع شده است و 40 مرکز علمی کاربردی جهاد دانشگاهی در سراسر کشور، به رشته ها و حوزه های خاصی ورود پیدا نموده و اقدام به جذب مدرسان قوی در این حوزه ها نموده اند.

سابقه 30 ساله جهاد دانشگاهی در برگزاری دوره های علمی کاربردی

رییس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی گفت: در سال 1370 در جریان بازنگری اساسنامه جهاد دانشگاهی از طریق شورای عالی انقلاب فرهنگی وظایف نوی بر عهده این نهاد گذاشته می گردد، از جمله در بند 7 ماده سوم اجرای دوره های رسمی آموزش های علمی کاربردی و ایجاد تشکیلات آموزشی متناسب با آن بر اساس قوانین و مقررات آموزش عالی، این وظیفه زمانی در اساسنامه جهاد دانشگاهی اضافه شد که هنوز بحث دانشگاه جامع علمی کاربردی در کشور مطرح نشده بود.

دکتر گودرزی تأکید کرد: توجه جهاد دانشگاهی به بحث آموزش های علمی کاربردی از 3 دهه قبل، نقطه قوتی در مأموریت های این نهاد محسوب می گردد. از سال 1377 و همزمان با شروع پذیرش دانشجو در دانشگاه جامع علمی کاربردی، جهاد دانشگاهی هم به نام یکی از مجموعه های همکار این دانشگاه، جذب دانشجو در 4 مرکز آموزش عالی علمی کاربردی خود را شروع کرد. درحال حاضر 40 مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی در تمام استان های کشور، بجز استان یزد (به دلیل وجود دانشگاه علم و هنر جهاد دانشگاهی) مشغول فعالیت هستند و حتی در برخی استان ها مانند گیلان، کرمان و مرکزی، بیش از 2 مرکز وجود دارد. موسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی در حال حاضر بزرگترین موسسه همکار دانشگاه جامع علمی کاربردی از نظر جمعیت دانشجویی و گستردگی در سراسر کشور به تعداد می رود و معمولا در مدت فعالیت خود همواره بین 8-10 درصد پذیرش دانشجوی دانشگاه را به خود اختصاص می دهد.

وی افزود: در مجموع حدود 20 هزار دانشجو در این مراکز آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی در سراسر کشور مشغول تحصیل هستند. در هر ترم تحصیلی هم حدود 3 هزار مدرس با این مجموعه همکاری می نمایند که شامل اعضای هیأت علمی سایر دانشگاه ها، اعضای هیأت علمی جهاد دانشگاهی یا مدرسینی هستند که از طریق فرآیند جذب، به مجموعه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی پیوسته و مشغول تدریس هستند.

دکتر گودرزی با اشاره به وجود 153 هزار مترمربع فضای آموزشی جهاد دانشگاهی در سراسر کشور گفت: مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی نقش ستاد مراکز فعال در سطح جهادهای دانشگاهی سراسر کشور را برعهده دارد. از جمله وظایف موسسه انجام نیازسنجی مستمر آموزشی مبتنی بر آمایش سرزمین، برنامه ریزی، سازماندهی و هدایت آموزش های علمی کاربردی در راستای سیاست ها، برنامه ها و خط مشی های جهاد دانشگاهی را برعهده دارد، تعریف ماموریت تخصصی برای مراکز با توجه به نیازهای استان ها و پتانسیل های موجود جهاد دانشگاهی و پذیرش دانشجو در دوره های علمی کاربردی مصوب دانشگاه جامع برای مراکز بارعایت ضوابط و مقررات و همچنین نظارت بر اجرای مناسب این آموزش ها در سطح مراکز از جمله وظایف این موسسه به تعداد می آید. اجرای دوره های آموزشی مصوب از طریق مراکز آموزش علمی کاربردی جهاد دانشگاهی در سراسر کشور صورت می گیرد.

آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی، پیشگام شروع آموزش های مجازی

رییس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی در تشریح مهم ترین اقدامات و فعالیت های این مرکز از شروع همه گیری بیماری کووید 19 گفت: از اسفند 98 و همزمان با اعلام شیوع بیماری در کشور، بلافاصله نامه ای را به رییس دانشگاه جامع علمی کاربردی ارسال نموده و ضمن تشریح شرایط موجود و آینده، با توجه به تجربه جهاد دانشگاهی در حوزه آموزش مجازی، آمادگی این نهاد را جهت شروع آموزش های مجازی و در اختیار قرار دادن این توانمندی به کل مجموعه دانشگاه جامع علمی کاربردی اعلام کردیم. معاون آموزشی و جمعی از مدیران کل دانشگاه جامع علمی کاربردی از مجموعه امکانات و توانمندی های جهاد دانشگاهی بازدید و ابراز رضایت خود را از شرایط موجود اعلام کردند؛ خوشبختانه جهاد دانشگاهی با شروع کرونا تلاش نمود که با استفاده از تجارب و زیرساخت های موجود در جهاد دانشگاهی آموزش های خود را در سامانه آموزش مجازی اجرا و از تعطیلی فعالیت های آموزش جلوگیری به عمل آورد که در این حوزه پیروزیت هایی را کسب نموده است.

دکتر گودرزی تأکید کرد: با حمایت های مسئولان جهاد دانشگاهی از جمله دکتر بیجندی، معاون آموزش و کارآفرینی، مهندس عبدالحی، مدیرکل دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات جهاد دانشگاهی و سایر همکاران این نهاد، هم افزایی خوبی برای شکل گیری سیستم مدیریت یادگیری (Learning Management System) موسوم به سامانه امجد (آموزش مجازی جهاد دانشگاهی) ایجاد شد. با پیگیری های مستمر و اثبات توانمندی جهاد دانشگاهی در حوزه آموزش های مجازی، پیروز شدیم مجوز استفاده از سامانه امجد را در ارائه آموزش های مجازی دانشگاه دریافت کنیم. نخستین کلاس های درسی به شکل آموزش مجازی در نیمه اسفندماه 1398 در مراکز آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی شروع شد و می توانیم بگوئیم که جهاد دانشگاهی، پیشگام شروع آموزش های مجازی در مجموعه دانشگاه جامع علمی کاربردی بود.

وی افزود: توانمندی جهاد دانشگاهی در حوزه آموزش مجازی باعث شد که برخی از مراکز علمی کاربردی دیگر در استان های سمنان، گلستان و قم هم با وجود معرفی چندین سامانه آموزش مجازی سامانه امجد را برای آموزش های مجازی خود انتخاب کردند و خوشبختانه جهاد دانشگاهی در این حوزه سربلند بیرون آمد. قطعاً سامانه امجد هم با مسائل و ایراداتی روبرو بوده است، اما تیم پشتیبانی همواره تلاش نموده است تا به صورت منظم، شرایط سامانه را رصد و ایرادهای احتمالی را رفع کند. در حال حاضر هم آمادگی کامل داریم تا آموزش های مجازی در ترم جاری را بر بستر سامانه امجد برگزار کنیم. علاوه بر سامانه آموزش مجازی، سامانه برگزاری آزمون های برخط (آنلاین) را هم در اختیار داریم. پیش از همه گیری بیماری کووید 19، از این سامانه برای برگزاری آزمون های استخدامی و موارد دیگر استفاده می شد؛ اما درحال حاضر دو سامانه آموزش مجازی و برگزاری آزمون های برخط به هم متصل شده و مورد استفاده قرار می گیرند.

چالش برگزاری کلاس های کارگاهی به صورت مجازی

رییس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی با اشاره به وجه تمایز نظام آموزش مهارتی در دانشگاه علمی کاربردی با نظام نظری در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی گفت: در نظام آموزش مهارتی معمولاً 30 درصد آموزش به صورت نظری و 70 درصد به جای مانده به شکل عملی و در محیط واقعی کار برگزار گردد. متأسفانه همه گیری بیماری کووید 19 باعث شد که بخش زیادی از کلاس های عملی حذف شوند. علی رغم این محدودیت ما شاهد ابتکارات و خلاقیت های زیادی از طرف اساتید بودیم و تلاش شد از طریق انجام پروژه یا کارهای مشابه، محدودیت های عدم دسترسی به محیط های کارگاهی و آموزش عملی جبران گردد. قطعاً مطلوب ما در دانشگاه علمی کاربردی، برگزاری کلاس های کارگاهی به شکل حضوری است و امیدواریم با تسریع واکسیناسیون دانشجویان و بهبود شرایط بیماری در کشور، به زودی بتوانیم فعالیت ها را به شکل سابق از سر بگیریم.

علل ناکارآمدی آموزش مجازی زیر ذره بین پژوهشگران

رییس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی با اشاره به نقاط ضعف آموزش مجازی شرح داد: پژوهشی را در خصوص علل ناکارآمدی آموزش مجازی انجام داده ایم که نتایج آن به زودی منتشر خواهد شد. یکی از دلایل ناکارآمدی آموزش مجازی، عدم آشنایی مدرسین با سامانه های آموزش مجازی، کار با زیرساخت های موجود، شیوه تدریس، روش های تولید محتوا و اساساً، ماهیت آموزش مجازی بوده است.

ورود جهاد دانشگاهی به حوزه توانمندسازی مدرسین برای آموزش مجازی

دکتر گودرزی افزود: در بحث آموزش های مهارتی مدرسان نقش طراز اول را برعهده دارند و به عبارتی آموزش های مهارتی، بسیار استادمحور هستند و عمده آموخته های دانشجویان وابسته به توانمندی مدرسین آگاه به فلسفه آموزش های مهارتی است، لذا همکاران ما در مراکز آموزشی ضمن توجه به این جنبه از توانمندی مدرسین تلاش می نمایند مدرسانی را دعوت به همکاری نمایند که علاوه بر دارا بودن صلاحیت های عمومی و تخصصی، آراسته به زیور اخلاق اسلامی و حرفه ای باشند. خوشبختانه دانشگاه جامع طی سه سال اخیر تلاش خوبی را در ارتباط با تهیه آیین نامه ها و دستورالعمل های لازم به منظور ساماندهی و نظام مند نمودن جذب مدرسین دانشگاه انجام داده و صدور شناسه تدریس برای مدرسین را احراز صلاحیت های لازم تخصصی و علمی اعلام نموده است. در سال 1399 تعداد 2453 نفر مدرس با مراکز آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی همکاری داشته اند که از این تعداد 26 نفر دارای مدرک کارشناسی و خبره 2345 نفر دارای کارشناسی ارشد و حوزوی،87 نفر دارای مدرک دکتری می باشند. تعداد 68 نفر عضو هیأت علمی دانشگاه ها و 64 نفر عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی و 2321 نفر مدرس همکار دانشگاه هستند. 95 نفر از این مدرسان طی سال های 97 تا 99 به نام مدرس برتر دانشگاه در سطح کشور و استان شناخته شده اند.

با توجه به برگزاری کلاس های آموزشی دانشگاه در دو سال اخیر در قالب سامانه های آموزش مجازی، ضرورت آموزش مدرسان با نحوه استفاده، تولید محتوا و ارزیابی دانشجویان در سامانه مجازی، معاونت آموزشی جهاد دانشگاهی اقدام به برگزاری دوره توانمندسازی آمادگی تدریس در آموزش مجازی نموده است. این دوره از اواخر بهمن ماه 1399 تا خردادماه 1400 برگزار شد. تعداد 1400 نفر از مدرسین مراکز علمی کاربردی در این دوره ها شرکت نموده و پیروز گذراندن دوره ها شده اند.

تسریع در واکسیناسیون دانشجویان

رییس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی با اشاره به شروع واکسیناسیون دانشجویان گفت: در حوزه واکسیناسیون و حضور دانشجویان در دانشگاه ها، تابع تصمیمات ستاد ملی مقابله با کرونا، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری هستیم. به نظر می رسد تا تکمیل واکسیناسیون دانشجویان در سراسر کشور، ترم آینده (مهرماه) به صورت مجازی برگزار گردد. ما به صورت مستمر پیگیر بحث واکسیناسیون دانشجویان هستیم. در برخی واحدها اقدامات خوبی در این زمینه صورت گرفته است؛ به نام مثال، جهاد دانشگاهی خراسان رضوی یکی از پایگاه های واکسیناسیون دانشگاهیان بوده، لذا مدرسین مرکز علمی کاربردی مشهد واکسینه شده اند. ادامه پیگیری ها برای واکسیناسیون مدرسین، دانشجویان و کارکنان اداری هم در ستاد بیماری های نوپدید در جهاد دانشگاهی با جدیت پیگیری می گردد.

دکتر گودرزی شرح داد: درصورت بازگشایی دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و با هدف حفظ سلامت دانشجویان، اساتید و کادر اداری دانشگاه ها و رفع نگرانی خانواده ها، حدبیشتر تلاش خود را به عمل خواهیم آورد که علاوه بر بحث رعایت پروتکل های بهداشتی و لزوم استفاده از ماسک در محیط دانشگاه، ظرفیت کلاس ها و نحوه چیدمان صندلی ها و بحث تهویه مناسب در کلاس را هم مدنظر قرار دهیم. البته در برخی رشته ها که نیازمند حضور دانشجویان در محیط های سایت یا کارگاه هستند، باید به گونه ای برنامه ریزی کنیم که تعداد محدودی در این فضاها حضور داشته باشند و بحث فاصله گذاری اجتماعی و پروتکل های بهداشتی حتماً رعایت گردد.

لزوم تقویت حوزه فرهنگی دانشگاه ها در دوره پساکرونا

رییس مؤسسه آموزش عالی علمی کاربردی جهاد دانشگاهی، دوری حدود 2 ساله دانشجویان از محیط علمی و فرهنگی دانشگاه ها را یک آفت برشمرد و افزود: با توجه به استمرار شرایط همه گیری بیماری و آموزش به شکل مجازی، دانشجویان عملاً زمان زیادی را در منزل سپری نموده و از حضور در اجتماع دور شده اند که این موضوع، بحث های خاص خود را دارد. با جمعیت جوانی روبرو هستیم که مطالبات مختلفی دارند و این موضوع نشان می دهد که دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی پس از بهبود شرایط همه گیری بیماری کووید 19 به برنامه های جدی به ویژه در حوزه فرهنگی نیاز دارند. جهاد دانشگاهی این ظرفیت را دارد تا بتواند خوراک فرهنگی مورد نیاز قشر دانشجوی جوان و پویا را تأمین کند.

توجه به برنامه های فرهنگی را در دستور کار قرار داده ایم

وی تأکید کرد: در این مدت تلاش نموده ایم تا برنامه های فرهنگی را به حوزه آموزش مجازی منتقل کنیم. در تعامل با سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی، تمامی دانشجویان علمی کاربردی جهاد دانشگاهی به برنامه های فرهنگی این سازمان پیوستند و اطلاعیه برگزاری برنامه ها از طریق پیامک برای دانشجویان ارسال می گردد. همچنین سعی کردیم زمینه حضور جدی و فعال تر دانشجویان در رویدادهای علمی، فرهنگی، ورزشی، مذهبی که از سوی معاونت فرهنگی دانشگاه جامع علمی کاربردی برگزار می گردد را فراهم کنیم و خوشبختانه دانشجویان ما در این رویدادها مقام های خوبی کسب نموده اند. در بخش اساتید هم مدرسین مراکز علمی کاربردی جهاد دانشگاهی در برنامه ای که هر سال و همزمان با سالروز شهادت استاد مطهری به منظور تقدیر از اساتید برتر دانشگاه علمی کاربردی برگزار می گردد، رتبه های خوبی کسب نموده اند.