تاریخ ایران از هخامنشیان آغاز نمی گردد! - جملات زیبا

به عقب برمی گردم، بیرون پاویون ایران، همان جا که نخل ها ایستاده اند و رخ ایران را به کشورهای عربی شبیه نموده است. تعجب بازدیدنمایندگانِ ایرانی پاویون را می بینم و سوالی که اغلب پرسیده می گردد: چرا نخل، مگر ما کشور عربی هستیم!؟ بر اساس شواهد باستان شناختی قدمت کاشت نخل در ایران، نزدیک به شش هزار سال است، گفته شده کاشت نخل در ایران از دوران باستان آغاز شده و به پیش از سلسله هخامنشی مربوط می گردد. تصویر برگ نخل روی سفال های یافته شده با قدمت پنج تا شش هزار سال نیز دیده شده است. با این وجود، هیچ شرح و تفسیری در نزدیکی نخل ها و حتی در پاویون ایران دیده نمی گردد و این برداشت را در فکر اغلب مخاطبان به وجود می آورد که این فضاسازی احتمالا یا به طراحی خود اکسپو که در کشوری عربی برپا شده است ربط دارد و یا بر این فکریت بیرونی که ایران را اغلب با کشورهای عربی اشتباه می گیرد، تاکید می نماید!

به گزارش خبرنگاران، درباره معماری پاویون ایران که نمای بیرونی آن از رشته هایی با مهره های چوبی شبیه تسبیح شکل گرفته و از 9 اتاق به هم پیوسته تشکیل شده و قرار بوده شهرزاد قصه گورا روایت کند و در راستای شعار سال جاری اکسپو، پیوند فکر ها، خلق آینده باشد، نقدهای بسیاری گفته و شنیده شده است، از این که پاویون ایران در انتقال شعار اکسپو و مفهوم آن الکن مانده و لکنت داشته نیز نظرات کارشناسی بسیاری داده شده است، حتی درباره این که پاویون ایران تمرکز پررنگ تری بر فروش سوغات، فرش، پسته و زعفران هم دارد نقدهای بسیاری شده است و مدیریت این مجموعه نیز در به هم پیوستن مفهوم و محتوای 9 سالن و نقطه ضعف های برشمرده که با وجود صرف هزینه و بودجه، همچنان به چشم می آید، بارها زیر سوال برده شده است.

سوای همه آن نقدها که همچنان ادامه دارد و البته مسؤولان پاویون ایران نیز بعضی از آن ها را پذیرفته اند و حتی تغییر مدیر شرکت نمایشگاه ها را که مسؤولیت پاویون ایران در اکسپو 2020 دبی را به عهده دارد، در راستای اصلاح مدیریت و آن کاستی ها دانسته اند، نکته اصلی در شعاری است که پاویون ایران بر مبنای آن شکل گرفته، ایران؛ تمدن کهن و راسخ: تنوع اقوام و میزبان ملت ها و این درحالی است که پاویون ایران به لحاظ محتوا در بیان و انتقال این شعار ناقص عمل نموده است.

در سالن گردشگری پاویون ایران که پس از بخش اطلاعات و خوش آمدگویی قرار گرفته است، انتظار می رود بیشترین تاکید و نمایش تمدن کهن و تنوع اقلیم را داشته باشد، اما در طراحی این سالن به نمایش تعدادی مولاژ (قالب) از دوره هخامنشی و البته یک یا دو شیء از دوره ساسانی بسنده شده است و خبری از تمدن کهن و راسخ نیست. در گوشه ای دیگر از این سالن که دیوارهای آن به رنگ تیره است، صفحه هولوگرام نصب شده که پایکوبی های آیینی اقوام ایرانی را نشان می دهد، اما در ماه چهارم برپایی اکسپو 2020 دبی، همزمان با بازدید جمعی از خبرنگاران از پاویون ایران، مشاهده شد که بعضی از هولوگرام ها سوخته و یا ناقص عمل می نماید و تصویر واضحی از اقوام ایرانی، پوشش و پایکوبیی که انجام می دهند، به نمایش نمی گذارد. هرچند، مسؤول پاویون ایران گفت قرار است آن هولوگرام ها که مدت هاست سوخته، به مناسبت روز ملی ایران در اکسپو دبی (که 18 بهمن ماه بود) تعویض گردد.

البته، هر 10 روز یا دو هفته یک بار گروه های موسیقی اقوام ایران با مدیریت بنیاد رودکی وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در محل پاویون ایران در اکسپو دبی اجراهایی دارند که بعضی هم با استقبال قابل توجهی روبه رو شده اند، اما بودند نوازندگان محلی و البته شناخته شده ای که رضایت چندانی از اجرای موسیقی در محل پاویون ایران نداشتند و نسبت به خلوتی و اعلام عمومی نشدن ساعت اجراها معترض بودند. بیشتر این گروه ها درحالی به اجرای برنامه می پردازند که درباره آن ها هیچ شرح قبلی داده نشده است. حتی صفحه نمایشی که در سالن شماره 8 (محل اجراها) قرار گرفته است بیشتر در قُرق تبلیغات شرکت ها است و استفاده ای از آن در راستای معرفی درست این گروه ها و شرح به زبان عربی و انگلیسی نمی گردد. در پاویون بیشتر کشورها محل اجرای موسیقی و نمایش به گونه ای طراحی شده که به خیابان های اکسپو دید و راه دارد و توجه مخاطبان گذری را به سادگی جلب می نماید.

در ماه های نخست برپایی اکسپو دو عروسک غول پیکر هم در پاویون ایران حضور داشتند که بنیاد رودکی گفته بود داستان هایی بومی را روایت می نمایند، اما پس از انتقادهای زیادی که به این انتخاب، اجرا و ظاهر عروسک ها شد، آن ها هم به خلوت پاویون فرستاده شدند.

از آذرماه پس از انتقادهای زیادی که متوجه لکنت پاویون ایران در بیان مفهوم و شعاری که اکسپو و خود این پاویون برگزیده، بود و بعلاوه گزارش هایی که از سرگردانی بازدیدنمایندگان در پاویون ایران شد، راهنمایان گردشگری نیز به این پاویون پیوستند. این بخش از سوی معاونت گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مدیریت می گردد که تقریبا هر 15 روز یک بار تعدادی راهنما، بیشتر مسلط به زبان انگلیسی را اعزام می نماید. گفته شده این راهنماها داوطلبی در پاویون ایران مشغول به هدایت بازدیدنمایندگان هستند و مسؤولان پاویون نیز معتقدند حضور آن ها به بازدیدها نظم داده است. بیشتر این راهنماها در سالن شماره یک یا بخش اطلاعات و خوش آمدگویی و یا سالن شماره دو یا بخش گردشگری مستقرند و شرحات آن ها نیز به ناچار برگرفته از آن چیزی است که در پاویون ایران به نمایش درآمده است، همان مولاژهای هخامنشی، هولوگرام های پایکوبی که ناقص هستند و تصاویری از جاذبه های گردشگری ایران که در یک صفحه نمایش نیم دایره در سالن گردشگری نصب شده است. در نتیجه همچنان تصویر و شرح کاملی از تمدن ایران کهن، ایران معاصر و حتی ایران آینده که تاکید اکسپو بوده است، ارائه نمی گردد. گرچه، حضور راهنماها تا حدی توانسته نقص پاویون ایران در استفاده از تکنولوژی و ابزارهای نوینی را که در پاویون کشورهای دیگر به درستی بهره گرفته شده است پوشش دهد.

بعضی از راهنمایان گردشگری که تجربه حضور در پاویون ایران را دارند نیز تاکید صرف روی تاریخ هخامنشی را محل نقد می دانند و این سوال را مطرح می نمایند، چرا طراح این سالن با وجود پیوندها و ارتباط هایی که با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دارد، نظر باستان شناسان و کارشناسان میراث فرهنگی را جویا نشده و فقط روی یک دوره تاریخی ایران با وجود آن که تمدنی هفت هزارساله دارد، تاکید شده و تفسیر ناقصی از تاریخ ایران ارائه شده است؟

با آن که مسؤولان گردشگری نیز پاویون ایران را دیده اند و متوجه کمبودها و نقایص آن شده اند و برای استقرار راهنماهای گردشگری رایزنی ها و مذاکرات متعدد داشته اند، اما تا کنون اصلاحی در بخش محتوایی سالن گردشگری صورت نگرفته و اضافه کردن راهنماها تنها تدبیر صورت گرفته بوده است.

ضمن این که پس از گذشت چهار ماه بخش هایی از پاویون ایران، نه تنها در سالن گردشگری که در دیگر سالن ها نیز مستهلک شده اند. در سالن شماره دو که روی بخشی از سقف آن صفحه نمایشی نصب شده و قرار بود معماری و تزئینات سقف های ایرانی را نشان دهد، صفحه نمایش به قدری ضعیف شده که حتی با وجود تاریکی و خاموش بودن چراغ های این سالن، توجهی را جلب نمی نماید و تصاویر آن نیز واضح نیست.

بیان ضعیف و ارائه نامفهوم در سالن های دیگر پاویون ایران نیز به وضوح دیده می گردد، سالن هایی که مدت زمان ایستایی بازدیدنمایندگان به چند ثانیه هم نمی رسد، از جمله سالن صنعت و معدن.

این درحالی است که در اکسپو 2020 دبی کشورهای نوظهور و نوپایی همانند امارات، عربستان و یا حتی کویت و البته کشورهایی با پیشینه قدیمی تر همانند مصر و یا پیشرفته از جمله چین، کره جنوبی و آمریکا، چنان با ظرافت و دقت فراوان، تاریخ و گذشته خود را به آینده پیوند زده اند که مشاهده آن، این نقص پاویون ایران را پررنگ تر به چشم می آورد؛ با گذشته ای که به یک دوره تاریخی محدود شده و آینده ای که در بین 9 اتاق تودرتو گم شده است و افتخارات معاصری که خبری از آن ها نیست.

اگرچه، بسیاری از ایرادها و نقدهای واردشده به پاویون ایران را به طراح آن نسبت می دهند، اما نشید نبیان، یکی از طراحان پاویون ایران در گفت وگوهای متعددی که داشته این ایراد را ساختاری و مدیریتی دانسته و گفته که مشاور از طراحی داخلی، فراوری محتوا و سناریو محتوایی کلی پروژه، کنار گذاشته شده بود و ایراد را بیشتر از آن که کارفرمایی بداند، ساختاری و در نحوه تعریف چنین پروژه هایی و ارتباطات بین سازمانی متولی محتوا دانسته و گفته است: هر فرد دیگری هم کارفرما بود و قرار بود به کلیه نهادهای دولتی یک مملکت 80 میلیونی جواب دهد و همه این ها را راضی نگه دارد، مدیریت محتوا باز هم از کنترل همه خارج بود.

در پاسخ به نقدهای بی شماری که به پاویون ایران شده است، مسؤولان این پاویون نیز بر این عقیده اند: این نقدها بیشتر صدای بازدیدنمایندگانِ ایرانی است و بازدیدنمایندگان خارجی تا به امروز هیچ نقدی نداشته اند و از جزئیات پاویون ایران و محتوایی که دریافت می نمایند لذت هم می برند. این واکنشِ آشنا در بیشتر گردشگران خارجی که به ایران سفر می نمایند نیز مشاهده می گردد، اغلب چون تصویری دور از فکر را در ایران می یابند، انتظار زیادی هم ندارند و به کمبود امکانات و چالش های سفر معمولا نقدی و اعتراضی ندارند؛ چرا که در فکر بیشتر آن ها ایران کشوری تحریم زده است که خیابان های آسفالت شده و تمیز، ساختمان های بلند، پل، سد و اتوبان ندارد و حتی روابط اجتماعی انسان ها با تصور و دانسته های آن ها فرق دارد و همین شکاف اطلاعات و آگاهی بیشتر از آن که بازدیدنمایندگان و یا گردشگران را نسبت به کمبود امکانات در ایران شاکی و گله مند و منتقد کند، بیشتر متعجب و حتی شگفت زده می نماید. از همین رو، انتظار می رفت برای نمایش تصویر واقعی و درست از ایرانی که مکرر از تمدن کهن و قدرت آن حرف زده می گردد و گرفتار ایران هراسی است، در فرصت اکسپو 2020 دبی که بیش از 190 کشور در آن حضور دارند، به درستی و باظرافت استفاده گردد.